Śladem historii… i mamutów

Pałac dla pary królewskiej, który pierwotnie wyglądał znacznie mniej okazale, wybudował w XVII wieku architekt Augustyn Locci. Skromne Villa Nova (czyli ‘nowa willa’; nazwa ta najprawdopodobniej dała początek tej, którą znamy współcześnie, czyli Wilanów) na przestrzeni wieków, i za sprawą kolejnych właścicieli, przeszło jednak szereg zmian. Rozbudowie uległ nie tylko pałac, ale również okoliczne zabudowania czy ogród, który po dziś dzień zdaje się być największą chlubą posiadłości.

Wśród nazwisk polskiej szlachty zamieszkującej mury pałacu w Wilanowie możemy wymienić rodziny Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomirskich, Branickich czy Potockich. To właśnie z inicjatywy tych ostatnich część pałacu przekształcono w jedno z pierwszych publicznych muzeów w Polsce. Od 1805 roku kolekcja znajdujących się tam dzieł rosła. Dzięki temu w 1994 roku zespół pałacowy w Wilanowie został uznany za pomnik historii i po dziś dzień gromadzi w swoich komnatach rzesze polskich oraz zagranicznych turystów.

Zanim jednak przekroczy się próg pałacu i przepadnie wśród znajdujących się tam bogactw, warto zwrócić uwagę na Kościół Świętej Anny. Fasada świątyni olśniewa, podobnie jak zgromadzone wokół pomniki najznamienitszych polskich hetmanów. Warto jednak zajrzeć też do środka i zachwycić się architekturą. Tamtejszy wystrój jest zaledwie kroplą w morzu przepychu. Pałacowe komnaty zdecydowanie wiodą w tej dziedzinie prym.

Jest jednak jeden drobny, lecz znaczący akcent, którego nie uświadczy się wewnątrz pałacu. Jest nim kość mamuta podwieszona do stropu. Z daleka wygląda nieco jak wymyślny kinkiet, jednak kiedy podejdzie się bliżej, odkrywa się wyjaśnienie dla całej tej sytuacji. To nietypowe znalezisko odkryto podczas wykopywania fundamentów pod kościołem. Na pamiątkę tego wydarzenia kość stała się elementem wystroju.

Apartamenty królewskie, z racji czasu powstania, charakteryzują się wyraźnym wpływem stylu barokowego. Wiąże się on ściśle z dziwnością i przepychem – czyli, delikatnie rzecz ujmując, z lekkim bałaganem. Wnętrza jednak, mimo wyraźnego natłoku elementów wystroju, nie odstraszają, a właśnie przyciągają kuriozalnymi połączeniami barw, faktur i kształtów. Kunsztownie zdobione meble, ręcznie malowane kominki, chińska porcelana czy grube, ciężkie zasłony wykonane z drogich materiałów oferują namiastkę królewskiego luksusu w zamian za chwilę kontemplacji.

Apartamenty królewskie umieszczone są w centralnej części pałacu. Dominuje w nich złoto i purpura – czyli barwy kojarzące się bezpośrednio z władzą. Na szczególną uwagę zasługują widoczne pod sufitami płaskorzeźby i malowidła plafonowe, będące najprawdopodobniej jednym z najcenniejszych dobytków barokowych w Polsce. Dzięki nim wnętrza tętnią życiem, historią i mistycyzmem, który sprawia, że przemierzanie kolejnych pałacowych korytarzy nabiera innego znaczenia. Ma się wręcz wrażenie, że odbywa się nieplanowaną podróż w czasie. 

Co ciekawe, do sypialni króla przylega antykamera – rodzaj korytarza, w którym goście czekali na audiencję. W czasach baroku zwyczajem było bowiem przyjmowanie petentów w sypialni. Podczas audiencji król leżał na łóżku, podczas gdy odwiedzający musieli stać. Na posłaniu obok króla mogli zasiąść jedynie członkowie rodziny bądź znamienici goście, poproszeni o to przez samego władcę.

Wspomniane wcześniej malowidła plafonowe koncentrują się w czterech pomieszczeniach królewskich apartamentów. Podziwiane oddzielnie zniewalają, ale na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż stanowią one część jednego cyklu, którego motywem przewodnim są cztery pory roku. Na suficie w sieni królowej przedstawiona jest jesień, zaś w sypialni – wiosna. Z kolei w pokojach króla sufit zdobi malowidło prezentujące zimę i lato. Autorem tych fascynujących malowideł był polski artysta Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski.

Ważnym pomieszczeniem jest również Wielka Sień. Za czasów panowania króla Jana III pełniła ona rolę jadalni, w której zwykli gromadzić się biesiadnicy. Elementem centralnym była rzeźba konna samego króla, powstała na cześć zwycięskiej bitwy pod Wiedniem. Choć aktualnie wystrój nieco odbiega od tego sprzed lat, rzeźba zachowała się w stanie nienaruszonym. Ze względów logistycznych została jednak przeniesiona. Aktualnie zwiedzający mogą oglądać ją tuż przy wejściu do muzeum.

Ponadto na użytek zwiedzających udostępnione są inne pomieszczenia – Sala Biała, Biblioteka Króla, Salon Malinowy czy Sień Dolna. Każdy z tych pokoi ma coś innego do zaoferowania. Dla przykładu Sala Biała jest miejscem, w którym zgromadzone są portrety doczesnych właścicieli posiadłości. W zbiorach znajduje się chociażby malowidło przedstawiające samego Stanisława Kostkę Potockiego na koniu, będące jedną z cenniejszych dostępnych pozycji. Do plejady prezentowanych na płótnie osobistości zalicza się również sam król Jan III Sobieski i jego synowie.

Po zwiedzeniu królewskich wnętrz warto wybrać się na spacer po wilanowskim ogrodzie. Wizyta na łonie natury pozwoli odetchnąć od przepychu panującego wewnątrz pomieszczeń. 

Na każdym kroku widoczna jest pieczołowitość ogrodników i zamysł dekoratorski zamieszkujących te tereny właścicieli. Park został podzielony na kilka mniejszych segmentów, takich jak Gaj Akademosa, park angielski ze starą pompownią, czy park z rzeźbą Trytona. Dzięki panującej w nim różnorodności, na trasie mijamy liczne rzeźby, jak chociażby te przestawiające Franciszka Karpińskiego i Jana Kochanowskiego, ogrody różane i zielne, szklaną oranżerię, staw a także, ku uciesze szczególnie najmłodszych, powojenną fontannę.

Od połowy października do połowy lutego organizowany jest również Królewski Ogród Światła, który sprawia, że znane tereny zielone, które nieco tracą na swej wartości wraz ze spadkiem temperatur, rozbłyskują kaskadą barw. Liczne instalacje świetlne składane są w najróżniejsze konstelacje ogrodowe, które wprawiają oglądającego w królewski, a zarazem magiczny nastrój. Znana fasada pałacu nabiera zupełnie innego wyrazu, kiedy oświetlają ją dziesiątki tysięcy małych słońc.

Pałac jest otwarty dla zwiedzających w weekendy od godziny 10 do 16, przy czym ostatnie wejście następuje o godzinie 15. Dodatkowo królewskie wnętrza można odwiedzić również w czwartek w godzinach 10 – 14. 

Inaczej sprawa wygląda z parkiem, który jest dostępny dla zwiedzających od poniedziałku do piątku w godzinach 9.30 – 18.00 oraz w weekendy od 9.30 do 21.

Zarówno wstęp do pałacu jak i do parku jest biletowany. Bilety można zakupić w kasach przed wejściem lub na stronie internetowej Pałacu w Wilanowie. Bilet wstępu do pałacu upoważnia do zwiedzania parku, jednak nie działa to w drugą stronę. Jeśli po zwiedzeniu samego parku zapragnie się zwiedzić również pałac, należy nabyć stosowny bilet.

Ceny biletów różnią się w zależności od ulgi. Bilet normalny kosztuje 25 złotych zaś ulgowy – 20. Jest to cena biletu umożliwiającego zwiedzenie pałacu, a także przylegającego do niego ogrodu. Bilet zezwalający jedynie na zwiedzenie parku kosztuje 7 złotych (normalny) bądź 4 złote (ulgowy). W czwartki wejściówki uprawniające do zwiedzania parku są darmowe.

Łzy Jana III Sobieskiego i wróżby królowej Marysieńki

Mnogość zachowanych w idealnym stanie elementów wystroju pałac zawdzięcza przede wszystkim Stanisławowi Kostce Potockiemu. To dzięki temu, iż z niebywałą pieczołowitością odnajdywał porozrzucane po całej Europie przedmioty należące niegdyś do majątku wilanowskiego, część pomieszczeń mogła zostać odrestaurowana zgodnie z panującymi w danej epoce zasadami, a następnie przekształcona w maleńkie, tematyczne galerie. Kolorowe, ręcznie tkane gobeliny, kosztowne wazy, prace malarskie znamienitych artystów – to wszystko jest udostępnione do wglądu spragnionych sztuki zwiedzających w muzeum wilanowskim.

W Wilanowie nie brak atrakcji o każdej porze roku. Turyści mogą zgłębiać historyczne niewiadome biorąc udział w organizowanych wykładach, warsztatach czy po prostu słuchając opowieści edukatorów muzealnych i pracujących tam rekonstruktorów. Znajdzie się również coś dla wielbicieli dawnej muzyki czy teatru. Na terenie pałacu organizowane są bowiem koncerty i spektakle. Sprawia to, że zarówno w dzień jak i w nocy każdy znajdzie dla siebie coś dobrego. Pozostaje jedynie zapoznać się z aktualną ofertą i wybrać to, co najbardziej do nas przemawia.

A ci, którzy po wizycie w Pałacu w Wilanowie nadal czują niedosyt, mogą skorzystać z Pasażu Wiedzy dostępnego na głównej stronie internetowej obiektu. Zebrane tam artykuły wyjaśnią nieścisłości, uzupełnią luki, a także uraczą faktami z życia codziennego mieszkańców Wilanowa. Jeden z nich opowiada o uwielbieniu królowej Marysieńki do astrologii i jej próbach przewidzenia dalszych losów Polski przy użyciu sztuki kabalistycznej. Inny zaś głosi, że Jan III Sobieski, nieustraszony przywódca z bitwy pod Chocimiem, nie wstydził się swoich łez i rzewnie przelewał je podczas różnego rodzaju zgromadzeń. Znajdzie się więc coś zarówno dla historycznych fanatyków jak i osób, którym ten przedmiot nigdy nie leżał, ale są ciekawi tego, jak kiedyś żyli ludzie. Zapoznanie się z przedstawionymi tam faktami będzie stanowiło idealne zwieńczenie sentymentalnej wycieczki do przeszłości.

A gdy nabierzecie ochoty na odwiedziny w kolejnym zamku, to kilkanaście minut jazdy autem dzieli Was od Zamku Królewskiego w Warszawie, którego bogato zdobione wnętrza i smutna historia warte są Waszej wizyty.

Restauracje, puby, muzea, galerie sztuki… wszystko to w jednym miejscu. Aż ciężko uwierzyć, że ulica, którą traktujemy dziś jako miejsce służące rozrywce, ukształtowała się już w XIII i XIV wieku. Do XIII wieku rynek był najważniejszym placem miasta i to tu koncentrowało się życie Warszawy.

Wyobraźcie sobie, że ówczesny Rynek był tłem wielu historycznych wydarzeń, spotkań kulturalnych, manifestów, publicznych egzekucji, pełnił też oczywiście funkcje handlowe, jak to na rynek przystało! Innymi słowy, niewiele zmieniła się rola rynku i jego przeznaczenie – no, za wyjątkiem przeprowadzania publicznych egzekucji (uff!). 

Co ciekawe, pierwsze warszawskie domy budowano nie z cegły, a z drewna. Pierwszą zabudowę rynku stanowiły stragany i kramy, a ówczesny przejezdny mógł objąć wzrokiem całą jego przestrzeń.

Zmieniło się to na początku XV wieku, kiedy rynek został wzbogacony o piękny, murowany ratusz otoczony kramami. Po północnej stronie stał pręgierz i klatka, w której eksponowano złoczyńców. W tym okresie Rynek zdobiły już ceglane kamieniczki. 

W 1607 roku stało się coś strasznego! Dwadzieścia dwie kamienice znajdujące się przy Rynku spłonęły. Pożar ten znacząco wpłynął na styl architektoniczny stolicy i wraz ze zniszczeniem dużej części miasta, zakończyła się era gotyku w Warszawie. Odbudowane kamienice mieszczańskie odpowiadały nowym potrzebom gospodarczym mieszkańców i zmieniły wygląd ówczesnego rynku.

Tynki zastąpiły czerwień cegieł, styl architektoniczny się zmienił, a ówczesne kamienice zamiast dwu- były już trzypiętrowe. Przebudowany Rynek był źródłem inspiracji artystów i pisarzy. Adam Jarzębski – poeta oraz muzyk, zachwycał się odbudową takimi słowami:

Bardzo kamienice śliczne
W Rynku, także i uliczne
Błyszczą się od złota prawie;
Niemasz takich w Czersku, w Rawie
Na nich dziwne rysowanie,
Farbami ukształtowanie. 

Jak więc widzimy, obraz nowego Rynku zachwycał odwiedzających i cieszył się wtedy niemałym uznaniem. 

Na Rynku zgodnie z jurysdykcjami miejskimi, urządzono stały pręgierz i klatkę, gdzie zamykano złodziei, oszustów i nierządnice. Tu również dokonywano wyroków śmierci poprzez ścięcie. Tak życie stracił szlachcic Jordanowski, oskarżony o otrucie książąt mazowieckich w 1526 roku; prawie sto lat później męczono Piekarskiego za zamach na Zygmunta III, a jeszcze później ścięto wielkiego orędownika walki z ciemnotą i zakłamaniem kleru. 

Poza pozbawianiem życia ludzi, żywoty kończyły też książki. W 1525 roku spalono tu wszystkie znalezione w Warszawie książki „luterskie”, a w XVII i XVIII wieku palono na nim wszelkie książki heretyckie, pamflety polityczne, czy paszkwile poetyckie. Współcześnie na rynku pręgierza nie ma.

Kamienice na Rynku Starego Miasta w Warszawie dawniej nie posiadały adresu z numerem budynku. W dzisiejszych czasach nie do pomyślenia jest by budynek istniał bez numeru. No bo jak dotarłby do nas listonosz, kurier czy chociażby dostawca pizzy? Jak więc ustalano czyjś adres w przeszłości? Domy posiadały nazwy pochodzące od godeł, herbów, wyglądu bądź nazwisk ich właścicieli. 

Przechadzając się po Rynku możecie zauważyć dobudowane „domki” na szczycie niektórych kamienic. Na temat ich przeznaczenia było wiele legend i mitów – niektórzy mówili, że były to pomieszczenia dziecięce, inni – że znajdowały się tam pracownie wielkich artystów, a jeszcze inni sądzili, że budowano tam komnaty dla księżniczek. Żadne z powyższych nie były prawdziwe. „Latarnie” – bo tak się zowią małe domki na szczytach staromiejskich kamienic, budowane były, aby oświetlić klatki schodowe wewnątrz budynków. 

Dlaczego? Otóż kamienice budowane w tamtym okresie cechowały się specyficzną budową. Z zewnątrz były wąskie, wewnątrz były długie i posiadały trzy pomieszczenia w rzędzie. Jak się możemy domyślać, pierwszy i trzeci pokój oświetlały okna znajdujące się na ścianach zewnętrznych budynku. Środkowy pokój był jednak pozbawiony naturalnego światła i przerabiany był wówczas na klatkę schodową. Chcąc wprowadzić chociaż odrobinę „jasności” do jego wnętrza, postanowiono dobudować latarnie, które rozwiązywały problem ciemnego pionu schodów. 

Nie wszyscy wiedzą, że każdy rząd kamienic staromiejskich posiada własną nazwę. 

Od rogu ulicy Jezuickiej do ulicy Świętojańskiej widnieje rząd kamienic, który nazywany jest stroną Zakrzewskiego – pierwszego prezydenta Warszawy. Stronę tę wcześniej nazywano Zamkową, bądź po prostu – czwartą. Pomieszkiwały tu bogate rodziny kupieckie, rodziny lekarskie oraz burmistrz i aptekarz królewski.

Dalej, od rogu Zapiecka, aż do Wąskiego Dunaju możemy zobaczyć stronę Kołłątaja, dawniej znaną pod nazwą „lewa”. Poszczególne kamienice były siedzibami wójta i sądów ławniczych. Obecnie możecie się tam pożywić – znajdują się tu liczne restauracje, m.in. historyczna winiarnia „U Fukiera”.

Następna strona nazywana była stroną Dekerta – wcześniej nazywana Miejską, prawdopodobnie uważana była za najważniejszą stronę rynku, przy której znajdowały się średniowieczne znaki sprawiedliwości: pręgierz i kuna. Kamienice zamieszkiwała szlachta oraz wysoko postawieni urzędnicy, a sama architektura obiektów zapierała dech w piersiach. Kamienice bogate były w zdobienia, ornamenty i dobudowy architektoniczne. Dzisiaj po stronie Dekerta znajdziecie Muzeum Warszawy, które z pewnością będzie niesamowitą gratką dla fanatyków historii.

Ostatnia strona rynku nazywana była stroną Barssa – wcześniej „wschodową” albo „prawą”. Tutejsze kamienice zamieszkiwane były przez wysoko postawione osoby i ich rodziny.

Z biegiem lat w kamienicach mieszkały już nie tylko rodziny. Ze względu na coraz większą ilość mieszkańców, właściciele zatrzymywali tylko część kamienicy, a resztę pomieszczeń wynajmowali. W ten sposób z biegiem lat, w 1729 roku przy Rynku Starej Warszawy mieszkało ponad 1 200 osób. Najliczniejszą grupę lokatorów stanowili urzędnicy, ówczesna inteligencja oraz artyści. Obecnie znajdziecie tu różnego rodzaju kawiarnie oraz Muzeum Literatury.

Nie zdziwi Was pewnie fakt, że podczas powstania warszawskiego, większość kamienic została zniszczona. Ocalały jedynie te, po stronie Dekerta, ponieważ podparte były żelbetonowymi stropami ogniotrwałymi.  W latach 1949-1953 budynki zostały zrekonstruowane z użyciem ocalałych elementów starych kamienic.

Na samym Rynku, jak już wspominaliśmy, znajdziecie Muzeum Warszawy – które oferuje zbiory związane z jej historią oraz Muzeum Literatury – gratka dla miłośników twórczości pisarskiej, znajdziecie tutaj wszelkiego rodzaju rękopisy, dzieła sztuki, książki, dokumentacje fotograficzne, jak i wiele wiele innych atrakcji. Możecie się również przejść Szlakiem Kulturalnych Piwnic Starego Miasta.

Podczas wycieczki na Rynek Starego Miasta w Warszawie przede wszystkim zobaczyć możecie pomnik Syrenki, który powstał w połowie XIX wieku z okazji pierwszego wodociągu w Warszawie. Pomnik ten był pierwszym pokazującym syrenę w warszawskiego herbu. Przez kolejne dziesięciolecia, w czasie burzliwej historii Warszawy pomnik Syreny znajdował się m.in. na terenie klubu sportowego, parku czy murach obronnych. Wielokrotnie padał ofiarą wandali, a Syrena zwykle traciła swój miecz. Dlatego dopiero w 1999 roku powróciła na Rynek. W 2008 oryginał zastąpiono kopią, a pomnik z XIX wieku znajduje się obecnie w Muzeum Warszawy.

Ze staromiejskim Rynkiem wiąże się także znana nam dobrze legenda o Bazyliszku.

Dawno temu w okolicach warszawskiego rynku mieszkał płatnerz Maciej. Płatnerz to rzemieślnik, który wykonuje zbroje, tarcze, metalowe rękawice czy kolczugi. Maciej był bardzo dobrym człowiekiem. Pracował solidnie, a tarcze, które wykonywał były sławne na cały kraj. Maciej nad życie kochał swoje dzieci – Hanię i Kubę. Pewnego dnia dzieci poprosiły tatę czy mogą pójść na rynek, na którym właśnie odbywał się jarmark. Tato wyraził zgodę, ale ostrzegł dzieci, by nie zbliżały się do kamienicy w piwnicach której mieszka straszliwy potwór zwany Bazyliszkiem.

Bazyliszek to zielony stwór o głowie koguta i długim ogonie. Na kogo spojrzy ten zamienia się w kamień.  Maciej pracował do wieczora, polerując nową tarczę. Błyszczała już jak lustro, gdy płatnerz zorientował się, że jest bardzo późno, a dzieci nie wróciły na kolację. Poszedł więc na rynek w poszukiwaniu Hani i Jakuba. Jego uwagę przyciągnął tłum przy domu Bazyliszka. Przyjęci ludzie opowiadali jak za drzwiami kamienicy zniknęła dwójka dzieci. Maciej nie na myślał się długo, pobiegł po swoją nową tarczę i popędził prosto do kryjówki potwora.

Gdy dotarł do piwnicy zobaczył przestraszone dzieci, które ukryły się za wielką skrzynią. Bazyliszek widząc nadbiegającego ojca, rzucił mu swoje przeklęte spojrzenie. Wtedy Maciej uniósł tarczę, a w wypolerowanej powierzchni Bazyliszek ujrzał sam siebie. Pod wpływem spojrzenia potwór zamienił się w kamień. Dzieci padły w objęcia taty, obiecując, że już zawsze będą posłuszne.

Do owej legendy nawiązuje znajdująca się na rynku restauracja „Pod Bazyliszkiem”, gdzie nad wejściem króluje potwór.

Poza wieloma restauracjami, znajdziecie tutaj również sklepy z pamiątkami – pocztówki, magnesy, figurki… warto zobaczyć jakie dobrodziejstwa czekają na nas za witrynami, szczególnie gdy podróżujemy wraz z najmłodszymi

A skoro już mowa o najmłodszych… Na ulicy Jezuickiej (wejście jest od ulicy Brzozowej) znajdziecie Teatr Małego Widza, który oferuje spektakle, warsztaty teatralne oraz inne atrakcje z myślą o najmłodszych podróżnikach.

Ze względu na dosyć drogie i często obłożone strefy parkingowe polecamy Wam wycieczkę pieszo, bądź komunikacją miejską. 

Idąc pieszo będziecie mogli przy okazji zobaczyć wiele zabytków Starego Miasta takich jak Zamek Królewski – którego jeśli jeszcze nie widzieliście, koniecznie wpiszcie na swoją listę „do zwiedzenia”. 

Jeśli chcecie dostać się do centrum komunikacją miejską, do celu dojedziecie linią autobusu 116, 160, 175, 178, 222 i 503. Dowiezie Was również tramwaj nr 4 oraz metro M1.

Jeśli jednak koniecznie chcecie przyjechać autem, duże parkingi są przy ulicy Miodowej lub przy Wybrzeżu Gdańskim.

Wybierając się na wycieczkę na Rynek Starego Miasta zabierzcie ze sobą dużo czasu i uśmiechu. Stare Miasto w Warszawie to gratka dla niejednego turysty, a bardziej zawzięci podróżnicy mogliby się przechadzać jego uliczkami co najmniej kilka dni, co rusz odkrywając coś nowego!

Jeśli planujecie rodzinną wycieczkę do Warszawy to koniecznie zerknijcie na nasz pomysł zwiedzania stolicy. Warszawa bowiem pełna jest zabytków i miejsc ważnych z punktu widzenia historii, a to potrafi znudzić nawet najdzielniejszego małego podróżnika. Dlatego my postanowiliśmy zwiedzić Warszawę na nasz sposób – ratowaliśmy porwaną z herbu syrenkę! Nie dość, że zamieniliśmy się w Superposzukiwaczy Przygód i ruszyliśmy na Tajną Misję, która okazała się fantastyczną rodzinną przygodą, to dodatkowo poznaliśmy legendy, zabytki, ciekawostki i historię odwiedzanych miejsc. Zobaczcie naszą przygodę i zaplanujcie zwiedzanie Warszawy z dziećmi: