Pogłoski donoszą, iż ideę stawiania grobów nieznanym żołnierzom zapoczątkował pewien Francuz, który stracił w wojnie troje swoich dzieci i nigdy nie udostępniono mu szczątków żadnego z nich. Osobista tragedia skłoniła go do wybudowania zbiorowej mogiły pod Łukiem Triumfalnym. Ideę podchwyciły kolejne europejskie państwa. Polska również postanowiła uhonorować poświęcenie żołnierzy broniących honoru swojego kraju w walce o niepodległość.

Kraj początkowo nie mógł sobie pozwolić na wybudowanie grobu, przez wzgląd na liczne problemy finansowe. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności znalazł się darczyńca – pewnej grudniowej nocy ktoś anonimowo złożył u stóp pomnika księcia Józefa Poniatowskiego, znajdującego się wówczas na Placu Saskim, płytę wykonaną z piaskowca. Na niej znajdował się wyryty napis: „Nieznanemu Żołnierzowi, poległemu za Ojczyznę”.

Przez kilka lat starano się dowiedzieć, kto ofiarował płytę, jednak bezskutecznie. Brukowce podejrzewały Ignacego Padarewskiego, ale ten nigdy nie przyznał się do popełnienia rzekomego uczynku. Ostatecznie w gazetach pojawił się nawet nieznanego autorstwa wierszyk, w którym próbowano udowodnić, że darczyńcą był sam nieżyjący już książę Józef Poniatowski. 

W końcu, kiedy okazało się, że fundusze zostały zebrane przez Zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń Rzeczypospolitej, zgodnie z ich wolą wybudowano pomnik na Placu Saskim. Uroczysta msza pogrzebowa odbyła się z rąk kapłana Antoniego Szlagowskiego w katedrze świętego Jana w Warszawie. Stamtąd z kolei odbyła się uroczysta procesja do miejsca pochówku.

„Kim jesteś ty? Nie wiem. Gdzie dom twój rodzinny? Nie wiem. Kto twoi rodzice? Nie wiem i wiedzieć nie chcę i wiedzieć nie będę, aż do dnia sądnego. Wielkość twoja w tem, żeś nieznany…” 

Tymi słowami ksiądz poświęcił grób, składając do niego prochy nieznanego żołnierza z Lwowa. To właśnie w Dzień Zaduszny 1925 roku po raz pierwszy odsłonięto Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

Trzonem grobu były trzy środkowe kolumny Pałacu Saskiego. Wnętrze wyłożono stalowym pancerzem zaś na drzwiach umieszczono tablicę z napisem: „Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tym miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego”. Podobna informacja znalazła się również na trumnie, w której złożono szczątki. Tuż za nią znajdował się wykonany w stylu klasycystycznym znicz. Sklepienie nad płytą nagrobną pokrywał fresk przedstawiający wieniec z laurowych liści – symbol zwycięstwa.  Z kolei przednią elewację zdobiły husarskie skrzydła i skrzyżowane ze sobą miecze. Umieszczono również 4 czarne, marmurowe tablice, na których wypisano daty i nazwy miejscowości, w których odbyły się bitwy – z podziałem na lata od 1914 do 1918 oraz od 1918 do 1920.

Grób przez kilka lat cieszył się sławą, gromadząc wokół Warszawiaków i turystów, którzy przybywali, by oddać hołd poległym znajomym i członkom rodziny. Z czasem jego sława nieco przycichła, rzadziej wspominano o nim w prasie czy rozmowach. Mimo to każdego dotknęło to, jak bardzo ucierpiał podczas II Wojny Światowej. Pałac Saski, przy którym znajdował się Grób Nieznanego Żołnierza, podczas Powstania Warszawskiego został w pełni przejęty przez Niemców. Ci, widząc, że Polakom zależy na znajdującym się tam dobytku, wysadzili go w powietrze, doszczętnie niszcząc wytworne kolumny wraz z grobem. Z pierwotnego grobu ocalał tylko fragmenty arkad. Wówczas Polscy Żołnierze, w hołdzie poległym, zapalili na zgliszczach ognisko zamiast znicza.

Po wojnie, kiedy Warszawa zaczęła się odbudowywać, postanowiono odrestaurować również Grób Nieznanego Żołnierza. Zadanie to zlecono architektowi Zygmuntowi Stępińskiemu. Postawiono nową tablicę pamiątkową, a także zmieniono zapisy na tych zewnętrznych. Wykorzystano te, które znajdowały się tu wcześniej, zapisując nowe daty i miejscowości na ich odwrocie. Tym razem skupiono się również na wymienieniu osiągnięć Wojsk Polskich przeciwko faszyzmowi i hitleryzmowi.

Powtórne uroczyste odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza nastąpiło 8 maja 1964 roku o godzinie 20. Następnego dnia na placu zgromadzono wojsko i najznamienitszych polskich generałów, którzy oddali hołd poległym. 

Grób Nieznanego Żołnierza jest monitorowany, a jego bram strzegą wartownicy, których zadaniem jest dbanie o zachowanie godności i spokoju tego miejsca i ewentualne reagowanie na wszelkie niestosowne zachowania z zewnątrz. 

Warta przy Grobie Nieznanego Żołnierza pełniona jest przez całą dobę, na straży zawsze stoi dwóch żołnierzy. Zmiana warty następuje zawsze o pełnej godzinie. Nie jest to jednak zmiana tak uroczysta, jaką znamy z telewizji. Zmiana warty honorowej z udziałem wojsk wszelkich rodzajów ma miejsce jedynie podczas świąt narodowych – to jest 3 maja, 15 sierpnia i 11 listopada. Wówczas odbywa się cała parada z udziałem wojska i czołgów.

Podczas tygodnia uroczysta zmiana warty ma miejsce raz – w niedzielę równo w południe. To właśnie wtedy najlepiej udać się na plac Józefa Poniatowskiego. Możliwe jest wówczas obejrzenie tego historycznego miejsca, poświęconego pamięci Polaków walczących za ojczyznę i również uczestnictwo w uroczystym przekazaniu warty.

Jeśli planujecie rodzinną wycieczkę do Warszawy to koniecznie zerknijcie na nasz pomysł zwiedzania stolicy. Warszawa bowiem pełna jest zabytków i miejsc ważnych z punktu widzenia historii, a to potrafi znudzić nawet najdzielniejszego małego podróżnika. Dlatego my postanowiliśmy zwiedzić Warszawę na nasz sposób – ratowaliśmy porwaną z herbu syrenkę! Nie dość, że zamieniliśmy się w Superposzukiwaczy Przygód i ruszyliśmy na Tajną Misję, która okazała się fantastyczną rodzinną przygodą, to dodatkowo poznaliśmy legendy, zabytki, ciekawostki i historię odwiedzanych miejsc. Zobaczcie naszą przygodę i zaplanujcie zwiedzanie Warszawy z dziećmi: